فولیکول مو چیست: ساختار و مراحل رشد آن

مو یکی از مهمترین عناصر زیبایی در چهره انسان محسوب می‌شود ولی مهمترین وظیفه آن محافظت از بدن در برابر نور آفتاب، ساییدگی و اصطکاک و … است. یا موی ابرو از رفتن عرق پیشانی در چشم جلوگیری می‌کند. فولیکول نیز بخشی از ساختار مو است. اگر قصد کاشت مو دارید قطعا بارها کلمه فولیکول به گوشتان خورده است و به احتمال زیاد این سوال برایتان پیش آمده که فولیکول دقیقا چیست؟ در تعریف ساده فولیکول یک بخش مهم از ساختار مو در انسان‌ها و حیوانات است که باعث ایجاد و رشد مو می‌شود. فولیکول ها شبیه به کیسه‌های لوله‌ای هستند که ریشه مو در آن رشد کرده و بلند می‌شود تا از پوست بیرون بزند.

پس در واقع فولیکول‌ها یک نقش بزرگ و مهم در رشد مو دارند و در صورتی که آسیب ببینند، فرد دچار ریزش مو می‌شود. جالب است بدانید فولیکول مو در افراد سیاه پوست، سفید پوست، زردپوست و سرخ پوست  و … با یکدیگر متفاوت است.

در ادامه توضیحات بیشتری درباره ساختاری مو، چرخه رشد مو و نهایتا فولیکول مو خواهیم داد.

ساختار مو چگونه است؟

هر تار مو از سه قسمت اصلی تشکیل شده است. ساقه، ریشه و فولیکول مو

پیاز مو قسمت زنده مو است که بین هر ۲۳ تا ۷۲ ساعت تقسیم شده و سریعترین تقسیم را بین سایر سلول‌های بدن دارد.

عضله منقبض کننده

عضله‌ی راست کننده نیز بخشی از ساختار مو است که به غلاف خارجی متصل است. انقباض این عضله باعث ایستادگی مو می‌شود. البته این عمل انقباض تحت کنترل و اراده انسان نیست. در واقع هنگام سرما یا استرس این عضله منقبض می‌شود و چون به بخش مرکزی فولیکول متصل است موجب ترشح چربی از سبابه می‌شود.

سبابه

سبابه‌ها غددی هستند که به طور مستقیم به قسمت بالایی فولیکول متصلند. این غده‌ها چربی مورد نیاز برای نرمی و لطافت مو را تامین می‌کنند. پس غدد سبابه بسیار حیاتی و ضروری هستند. با رسیدن به سن بلوغ این غدد فعالیت بیشتری دارند. ولی زمانی که انسان پا به پیری می‌گذارد فعالیت این غدد کمتر می‌شود.

ساختمان تار مو

هر تار مو از سه قسمت مغز مو، پوسته مو و پوشش مو تشکیل شده است. مغز مو فقط در موهایی که ضخیم هستند وجود دارد. در واقع موهای نازک و کرکی مثل موهای بدن این لایه را ندارند. این لایه در استحکام مو نقش دارد و ممکن است از بین برود ولی تار مو هیچ آسیبی نبیند.

لایه میانی مو، پوسته یا کورتکس نام دارد. بیشترین دلیل استحکام و حالت کشسانی مو مربوط به این لایه از مو است. رنگدانه‌های مو در این قسمت قرار دارند. بافت مو در این قسمت ایجاد می‌شود. موخوره نیز در این قسمت ایجاد می‌شود. با این تفاسیر این لایه از مو مهمترین لایه است. هرچقدر ملانین موجود در این لایه زیاد باشد رنگ مو تیره و هرچقدر ملانین کم باشد رنگ مو روشن‌تر می‌شود.

چرخه رشد مو چگونه است؟

شاید تصور کنید موی انسان بدون توقف در پیوسته در حال رشد است. اما این تصور اشتباه است. در چرخه رشد مو دوره‌های توقف و ریزش هم وجود دارد و همین موضوع سبب ریزش مو، طاسی و کم پشتی مو می‌شود. در ادامه چرخه رشد مو را با هم مرور می‌کنیم.

آناژن

آناژن در واقع همان مرحله رشد مو است. این مرحله حدود ۲ تا ۷ سال طول می‌کشد. این دوره بلندی موی فرد را تعیین می‌کند. در واقع کسانی که موی بسیار بلندی دارند، فاز آناژن طولانی تری داشته اند.

کاتاژن

کاتاژن مرحله میانی است. در این مرحله رشد مو متوقف می‌شود تا موها خود را برای ریزش آماده کنند و جای خود را به موهای جدید بدهند. فاز کاتاژن حدود ۱۰ روز طول می‌کشد.

تلوژن

در تعریف سایت سلامتی هاروراد تلوژن مرحله رشد موی جدید است. در این مرحله وقتی موی جدید رشد می‌کند، موی قدیمی که در حال استراحت است به سمت خارج حرکت می‌کند. اصولا ۱۰ تا ۱۵ درصد از موها در این فاز قرار دارند. مرحله تلوژن حدود ۳ ماه طول می‌کشد.

اکسوژن

در این مرحله موهای در حال استراحت شروع به ریزش می‌کنند. تا ۱۵۰ تار مو در هر روز می‌تواند بریزد و این موضوع طبیعی است. موهای جدید نیز همچنان به رشد خود ادامه می‌دهند تا جای موهای ریخته شده را پر کنند.

زمانی که این چرخه دچار اختلال شود و ریزش مو بیش از حد باشد یا موهای جدید جایگزین نشود مشکل جدی ایجاد خواهد شد. در اینصورت فرد باید سریعا به پزشک مراجعه کند تا علت ریزش مو را پیدا کرده و بیماری را بهبود دهند.

فولیکول مو چیست؟

فولیکول مو یک واحد ساختاری شامل غده سبابه و عضله راست کننده است. این ساختار از سطح اپیدرم در پوست شروع می‌شود. البته گاهی فولیکول به لایه درم و عمق پوست نیز می‌رسد. در  موهای زائد فولیکول مو تا درم شبکه فوقانی گسترش پیدا می‌کند.

سه بخش مهم روی فولیکول وجود دارد. البته این سه بخش روی فولیکول موی سر پیدا می‌شود. اینفندیبولوم، ساقه و بخش زیری فولیکول که شامل پیاز مو می‌شود.

ساختمان فولیکول مو چگونه است؟

برآمدگی یا Bulge

برآمدگی بخش خارجی غلاف مو است که در کنار عضله راست کننده مو یا ماهیچه پیلی قرار دارد. این بخش بسیار مهم و شامل سلول‌های بنیادی است که به کمک آنها باقی فولیکول‌های مو را با سلول‌های جدید می‌سازند.  این بخش از فولیکول در بهبود سریعتر زخم‌هایی که در سر رخ می‌دهد نیز تاثیر بسیار زیادی دارد.

جام  یا cup

جام یا کاپ نام رایج همان بخش اینفندیبولوم است که فولیکول‌های مو در آن رشد می‌کنند.

گیرنده های حسی

گیرنده های حسی جهت موها  و موقعیت ها را حس می‌کنند.

پاپیلا

پاپیلا یا Papila  در فارسی پستانک گفته می‌شود. پاپیلا به شکل حلقه های مویرگی و بافت های محکم هستند که در آنها تقسیم سلولی زیاد اتفاق نمی‌افتد. اطراف پستانک قسمت دیگری به نام ماتریکس وجود دارد. این بخش مسئول به وجود آوردن سلول‌های پایه‌ای برای ایجاد مو است.

غلاف ریشه مو

یک بخش مهم از فولیکول مو است. که شامل دو قسمت غلاف داخلی و غلاف خارجی می‌شود.

عملکرد فولیکول در چرخه رشد مو چگونه است؟

چرخه رشد مو را توضیح دادیم ولی حالا که با فولیکول آشنا شدید نقش فولیکول را در چرخه رشد مو توضیح می‌دهیم.

مرحله رشد

مرحله رشد یا آناژن مرحله‌ای است که موها در حال رشد هستند و بسته به هر فرد ممکن است سال‌ها طول بکشد. در این فاز بخش زیری فولیکول برای تشخیص آناژن به وسیله پاپیلا به سلول های بنیادی پیام می‌فرستد. سپس سلول های بنیادی تحریک شده و فولیکول مو به سمت پایین رشد می‌کند و پیازی در اطراف پاپیلا ایجاد می‌کند. پیاز ایجاد شده به ماتریکس برای ایجاد یک موی جدید پیام می‌دهد.

مرحله استراحت

مرحله استراحت یا کاتاژن تنها چند هفته طول می‌کشد و مرحله پسرفت نیز نام دارد. در این فاز تقسیم سلولی در ماتریکس تمام شده است. بخش زیرین فولیکول مو که به پایین حرکت کرده بود شروع به پسرفت می‌‎کند و پاپیلا به سمت بالا حرکت می‌کند تا به کاپ متصل شود.

مرحله ریزش

موهایی که اکثرا مرده‌اند برای حدود چند ماه در سر نگهداری می‌شوند. سپس روزانه میزان حدود ۱۰۰ تار مو با شانه کردن یا شستشوی مو ریخته تا موهای جدید جایگزین موهای قبلی شود. البته با شستن موها ممکن است موها زودتر و بیشتر بریزند. پس از پایان این مرحله چرخه دوباره آغاز می‌شود.

دلایل ریزش مو چیست؟

بالا رفتن سن، مصرف داروها، تغذیه نامناسب، مشکلات و بیماری‌های هورمونی، بیماری‌های وراثتی، اختلال در چرخه رشد مو، تغییر فعالیت میتوزی و … همه می‌توانند دلایل ریزش شدید مو باشند. از طرفی با بالا رفتن سن ریزش مو بیشتر شده و سرعت رشد موها کاهش می‌یابد.

به همین دلیل اگر فردی به هر دلیلی دچار ریزش مو و طاسی شود باید به پزشک مراجعه کرده تا پزشک با انجام آزمایشات مختلف دلیل ریزش مو را پیدا کرده و آن را درمان کند. در بسیاری مردان بخصوص اگر سن آنها بالا باشد و ریزش مو الگوی خاصی داشته باشد کاشت مو بهترین راه حل برای درمان خواهد بود زیرا سریعترین و بهترین نتیجه را خواهد داشت. با این حال در برخی دلایل ریزش مو متفاوت بوده یا سن مناسب را برای کاشت ندارند یا حتی بانک موی مناسبی برای کاشت مو ندارند. البته روش کاشت مو بدون بانک مو وجود دارد اما امکان ریزش دوباره وجود خواهد داشت. همه چیز بستگی به تشخیص پزشک متخصص دارد.

چطور فولیکول مو را تقویت کنیم؟

همه می‌خواهند موهایی قوی، براق و زیبا داشته باشند. اما رسیدن به چنین مویی می‌تواند چالش برانگیز باشد. ژنها در نوع، قدرت و حجم موهای شما نقش دارند. اما این بدان معنا نیست که شما هیچ کنترلی روی موهای خود ندارید. در ادامه چند روش تقویت فولیکول مو که در سایت healthline بررسی شده است را معرفی می‌کنیم.

۱. حرارت را کم کنید

سشوار ،اتوی صاف کننده، فرهای داغ و سایر ابزارهای حالت دهنده حالت دهنده می‌توانند بر موهای شما تأثیر بگذارند، به‌خصوص اگر موهای شما خشک یا مستعد شکستگی باشد. گرمای بیش از حد می تواند موهای شما را ضعیف کند. برای محدود کردن آسیب ناشی از خشک شدن مو ، محققانی که در سال ۲۰۱۱ مطالعه انجام داده اند توصیه می کنند سشوار را در فاصله ۶ اینچی از سطح موهای خود نگه دارید و سشوار را در حال حرکت نگه دارید و روی یک نقطه متمرکز نشوید.

سشوار کشیدن و سایر جلسات حالت دهی حالت دهنده را به دو یا سه بار در هفته محدود کنید تا موهای شما بین هر جلسه زمان بازیابی داشته باشند. خشک کن و سایر وسایل حالت دهنده حالت دهنده را روی حرارت کمتری قرار دهید تا احتمال آسیب موها کاهش یابد. همچنین ممکن است بخواهید از یک محصول محافظ حرارتی روی موهای خود استفاده کنید تا آسیب را به حداقل برسانید.

۲. مصرف ویتامین را افزایش دهید

موهای شما مانند بقیه بدن به ویتامین ها و مواد معدنی خاصی نیاز دارند تا سالم و قوی باشند. کمبودهای تغذیه ای ممکن است با ریزش مو ارتباط داشته باشد. ویتامین ها و مواد معدنی که ممکن است برای رشد مو مهمتر باشند عبارتند از:

ویتامین A: در سیب زمینی شیرین، هویج، کدو، اسفناج، شیر، تخم مرغ و ماست یافت می‌شود
ویتامین B به ویژه بیوتین: در زرده تخم مرغ، جگر، ماهی آزاد، آووکادو، آجیل و دانه ها و محصولات لبنی یافت می‌شود.
ویتامین C: منابع خوب شامل مرکبات، توت فرنگی و فلفل دلمه ای است.
ویتامین D: در ماهی های چرب، زرده تخم مرغ و غذاهای غنی شده مانند شیر و آب پرتقال یافت می شود.
ویتامین E: منابع خوب شامل تخمه آفتابگردان، بادام، اسفناج و آووکادو است.
آهن: در تخم مرغ، گوشت قرمز، عدس و اسفناج یافت می‌شود.
روی: منابع خوب شامل  گوشت گاو، تخمه کدو و عدس است.

۳. کمتر از شامپو استفاده کنید

تمیز نگه داشتن موهای شما مهم است. اما اکثر شامپوها از موادی استفاده می کنند که روغن طبیعی موهای شما را از بین می‌برد تا چربی را کاهش داده و آلودگی را از بین ببرد. مگر اینکه موهای شما بسیار چرب باشد، احتمالاً می‌توانید بجای هر روز به دو تا سه بار در هفته شستشو با شامپو را کاهش دهید. شستن مکرر موها ممکن است باعث خشک شدن آنها شود و احتمالاً ساقه مو را ضعیف کند.

۴. پوست سر خود را ماساژ دهید

افزایش گردش خون در پوست سر شما ممکن است به سلامت و وضعیت پوست سر شما کمک کند و همچنین جریان خون را در فولیکول های مو افزایش دهد. بر اساس یک مطالعه کوچک در سال ۲۰۱۶ ، یک ماساژ روزانه ۴ دقیقه ای پوست سر ممکن است توانایی افزایش ضخامت و استحکام مو را در طول زمان داشته باشد. می توانید با اعمال فشار به صورت دایره ای با نوک انگشتان خود به مدت چند دقیقه پوست سر خود را ماساژ دهید. می توانید این کار را روی موهای خشک یا زمانی که موهای شما خیس است درست قبل از استفاده از شامپو انجام دهید.

۵.ماسک زرده تخم مرغ را امتحان کنید

زرده تخم مرغ حاوی همان پروتئین هایی است که فولیکول مو نیاز دارد و طبق یک مطالعه معتبر در سال ۲۰۱۸، پپتیدهای موجود در زرده تخم مرغ ممکن است به تحریک رشد مو کمک کند. زرده تخم مرغ همچنین دارای چندین ماده مغذی ضروری است که به منبع مو و رشد موهای سالم مرتبط هستند ، از جمله ویتامین A و D ، بیوتین و فولات.

چرا کلینیک صدف

کلینیک صدف با داشتن مجوز رسمی از وزارت بهداشت، جزو بهترین، مطمئن­‌ترین و مجهزترین کلینیک‌های منتخب تهران است. این کلینیک تمامی استانداردهای وزارت بهداشت را رعایت کرده و جهت انجام جراحی­‌های کاشت مو دارای مجوز است. هزینه­‌ها بسیار مقرون­‌به­‌صرفه بوده و حتی در بسیاری موارد امکان قسط­‌بندی و پرداخت شرایطی هم وجود دارد.

با وجود تخصص ۱۵ساله در زمینه کاشت، این عمل با کیفیت بسیار بالا برای تمامی مراجعان انجام می­‌شود. در این مجموعه مشاوره­‌ها به صورت غیر حضوری هم انجام می­‌گیرد. عمل کاشت مو توسط تیم با تجربه و زیر نظر پزشک متخصص پوست و مو از کانادا انجام می‌شود تا متناسب با هر فرد بهترین روش کاشت مو انتخاب شود.

به علاوه برای اطمینان خاطر بیشتر، تمامی جراحی­ها با ضمانت‌­نامه بیمه ایران انجام می‌شود.